شامپوها فرمول های تمیز کننده ای هستند که برای طیف گسترده ای از کاربردها از جمله بهداشت فردی، حیوانات خانگی و فرش مورد استفاده قرار می گیرند. بیشتر شامپوها تقریباً به شیوه مشابهی ساخته می شوند. آنها در درجه اول از مواد شیمیایی ای به نام سورفکتانت تشکیل شده اند. سورفکتانت دارای این توانایی خاص است که مواد روغنی روی سطوح را احاطه می کند و اجازه می دهد این مواد با آب شسته شوند. اغلب شامپوها چنان که گفته شد برای بهداشت فردی، به خصوص برای شستن مو مورد استفاده قرار می گیرند.

(برای خواندن ادامه این مطلب روی ادامه مطلب در پایین همین مطلب کلیک کنید)

گزارش خبری

نبرد چندجانبه
در کنفرانس «گوگل آی/او» امسال چه گذشت؟
بادکنک فضایی
همه‌ی چیزهایی که باید در مورد افزونه‌ی بادشونده‌ی جدید ایستگاه فضایی بدانیم!

پرونده جلد

ابرخودروهای چند میلیون دلاری
به چنگ آوردن هر یک از این ابرخودروها چندین برابر خرید یک عمارت بزرگ آب می‌خورد

شگفتی ها

کیمیای قرن ۲۱
«گرافین» ماده‌ای است که آینده را متحول خواهد کرد
نفوذ به قلب غول‌های گازی
پیشرفته‌ترین آزمایشگاه‌های جهان در تلاشنداز اسرار نهفته در دل سیارات مشتری‌مانند رمزگشایی کنند
جایی که زمین بازمی‌ایستد
با معجزه‌ای به نام شن‌های بیابان آشنا شوید
سیارات نمای نزدیک
اگر سیارات در فاصله‌ی ماه از زمین قرار داشتند، چه می‌شد؟
افسانه‌های مغزی
افسانه ی ده درصد تنها باور اشتباهی نیست که درباره‌ی مغز رواج دارد
گردشگری سیاه
آیا می‌دانید خیلی‌ها فقط برای ترس و وحشت راهی کشورهای دیگر دنیا می‌شوند؟ آیا جاذبه‌های گردشگری ترسناک دنیا را می‌شناسید؟

پیشتازان

شاگرد دیروز فراری از ریاضیات
این استاد ریاضیات تلاش می‌کند آدم‌های مثل خودش فراری از درس ریاضی را با این علم آشتی دهد

محرمانه ایرانی

به خرناست ساعت نده!
آیا ساعت‌ها و گیره‌هایی که شبکه‌های ماهواره‌ای آنها را تبلیغ می‌کنند، نقطه‌ی پایانی بر خروپف هستند؟

دیجیتال
غول‌های محاسباتی فردا
کامپیوترهای کوانتومی چگونه کار می‌کنند؟

عجایب

ایکس‌های سرنوشت‌ساز
«مردان ایکس: آپوکالیپس» فیلمی بر فراز اقتباس‌های کمیک بوکی
رنجر ماجراجو و ربات وفادارش
نسخه‌ی جدید «رچت و کلنک»

عجیب ولی واقعی

قصر داستانی
کاخ گلستان تهران، گنجینه‌ای از ماجراهای تاریخی است

عجیب تر از علم

سلفی با اشباح
آیا عکس‌های اشباح سندیت دارند؟

زینب همتی| بزرگ‌ترین جانوران روی کره زمین بر آشیان‌های زیست‌بوم خود حاکم هستند. برخی از آنها شکارچیان راس زنجیره غذایی‌اند و از هر چیزی که روی زمین حرکت می‌کند، تغذیه می‌کنند و برخی دیگر، به قدری بزرگ هستند که جانوران دیگر جرات نزدیک شدن به آنها را ندارند. بزرگ بودن چالشی فرگشتی است؛ بنابراین جانوران غول‌پیکر کره زمین، سازگاری‌هایی را در خود پدید آورده‌اند که به بدن آنها امکان می‌دهد تا این حد بزرگ شوند: قلب‌ برخی از آنها هم‌اندازه یک خودرو است و برخی دیگر دندان‌هایی به اندازه آجر دارند.

فیل آفریقایی Loxodonta Africana رده: پستانداران قلمرو: مرکز و جنوب آفریقا رژیم غذایی: گیاهخوار طول‌عمر: 55 تا 70 سال وزن جانور بالغ: 5500 کیلوگرم وضعیت حفاظتی: گونه آسیب‌پذیر

 

 

 

عرفان کسرایی پژوهشگر مطالعات علم و فناوری در دانشگاه کاسل

این روزها همه از فیزیک کوانتومی صحبت می کنند. از رمال ها و فالگیرها و شیادان „مستند راز“ و درمانگرهای معنوی و شعور کیهانی  گرفته تا سایر مروجان شبه علم و خرافات. کافیست نگاهی به شبکه های اجتماعی و رسانه ها و نشریات زرد بیندازید تا ببینید بسیاری از باورهای شبه علمی معاصر با  کلماتی مانند فیزیک کوانتوم؛ الکترومغناطیس؛ فرکانس ؛ انرژی و نظایر آن توضیح داده می شوند. بسیاری از افراد خرافاتی و مروجان شبه علم در صحبت های خود اصرار دارند که بگویند از علم و مفاهیم علمی سر در می آورند. در این بین ؛ فیزیک کوانتومی به دلیل نام پرطمطراق و پرطنینی که دارد و همچنین به دلیل پیچیدگی محتوایی اش بیش از هر شاخه دیگر علمی ؛ مورد سوء استفاده مجریان برنامه فریب عمومی و اصحاب شبه علم قرار گرفته است.

این گزافه گویی از آنجا ناشی می شود که این افراد نمی خواهد به کهنه پرستی و خرافه باوری متهم شوند. چنین افرادی اغلب به صورت ناشیانه از کلمات و واژگان حیطه علم مانند انرژی و کوانتوم و کوارک و … استفاده می کنند تا عقاید خود را سازگار با علم جا بزنند. باری! فیزیک کوانتومی از هر جهت سوژه جذاب ای برای سوء استعمال مجریان برنامه فریب عمومی است. اجازه بدهید بدون تعارف بگویم. عباراتی نظیر “اسرار کوانتومی موفقیت” یا “اندیشه کوانتومی مولانا” و “روانشناسی کوانتومی“  و نظایر آن بی محتوا هستند . نه موفقیت انسان ؛ اسرار کوانتومی دارد و نه اندیشه مولانا ارتباطی به فیزیک کوانتومی دارد.

طعم و عطر شیر تمام پستانداران تحت تأثیر تغذیه آنهاست. در پژوهشی که در سال ۲۰۰۸ در دانشگاه کپنهاگ انجام شد، کپسول‌های حاوی مواد معطر مختلفی به مادران شیرده داده شد و مشخص شد ظرف تنها چند دقیقه این مواد معطر در شیر قابل ردیابی خواهند بود. به همین ترتیب دامدارها هم می‌دانند که علوفه مورد استفاده برای تغذیه دام‌های‌شان طعم و عطر شیر به دست آمده را تحت تأثیر قرار می‌دهد. مشهور است که پنیر فرانسوی گریه‌دوکونتی (Gruyère de Comté) و همین پنیر تبریز محبوب خود ما ایرانی‌ها، باید از شیر دام‌هایی تهیه شوند که رفته‌اند و در مرتع طبیعی چریده‌اند، چون شیر دام‌هایی که در طویله و با علوفه خشک تغذیه می‌شوند، خوشمزه نیست.
گرچه تغذیه گاوها با توت‌فرنگی ممکن است ول‌خرجی به نظر برسد، اما کشاورزان همیشه مقداری محصول نامرغوب و نامناسب برای بسته‌بندی‌های شیک دارند که قیمت پایین‌تر ولی عطر و طعم خوبی دارد. در پژوهشی که در سال ۲۰۰۷ در رابطه با زمینه‌های اقتصادی تغذیه دام از دورریز باغ‌های میوه انجام شد، مشخص شد که تغذیه دام با میوه‌های نامناسب برای فروش در بازار میوه، از نظر اقتصادی موجه است. متأسفانه اقتصاد‌دان‌هایی که این موضوع را بررسی کردند، موضوع طعم شیر گاوهای تغذیه شده با توت‌فرنگی را نادیده گرفتند. شاید دلیل این سهل‌انگاری این حقیقت بوده باشد که عطر میوه‌ها تأثیری طولانی‌مدت بر طعم شیر ندارد. در پژوهش سال ۲۰۰۸ دانشگاه کپنهاگ مشخص شد که عطر میوه‌ها (به جز مرکبات) تنها برای چند ساعت طعم شیر را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
با این وجود چنین امکانی به شیوه‌ای دیگر مورد بررسی قرار گرفته و البته دسته‌آخر مشخص شده که نتیجه چندان دلچسبی ندارد. آزمایشگاه تحقیقات لبنی استرالیا در سال ۱۹۸۹ به قصد افزایش میزان چربی شیر دست به آزمایشی زد که نتیجه‌ای غیرقابل انتظار داشت. آنها به گاوها دانه آفتابگردان و جو دو سر می‌دادند، به این امید که شیر پرچرب تهیه کنند، اما در عمل متوجه شدند به جای چربی، شیر (و نیز گوشت) گاوها طعم و عطر تمشک گرفته است، زیرا جو دو سر باعث تحریک باکتری‌ها در معده گاوها می‌شد و باکتری‌ها روغن آفتابگردان را به ماده‌ای با نام گاما-دودک-سیس-۶انولاکتون تبدیل می‌کردند که باعث می‌شد شیر و گوشت گاوها بوی نه چندان خوش‌آیند تمشک (شبیه بوی شربت سرماخوردگی کودکان) بگیرد.

کدام نوع اطلاعات عمومی به درد بخور است؟

پژوهشگر مطالعات علم و فناوری در دانشگاه کاسل

انسان در سراسر زندگی در معرض بی شمار اخبار و اطلاعات جدید است. از رویدادها و تحولات سیاسی؛ اقتصادی؛ علمی و اجتماعی  جهان گرفته تا دانسته ها و آموزه های معمولی برای حل مسائل روزمره زندگی.

نتایج انتخابات یونان؛ مرگ شش نهنگ در سواحل جزیره یورک استرالیا؛ اعتصاب رانندگان قطار در آلمان؛ خبر تولید پیاز بدون اشک در بریتانیا از جمله اخباری است که معمولا از طریق رسانه ها به اطلاع ما می رسد. هر کدام از ما با تماشای تلویزیون ؛ مطالعه روزنامه یا گپ وگفت در جمع های دوستانه در معرض اخبار و اطلاعات روزمره هستیم. خبر فرود کاوشگر فیله فضاپیمای روزتا  بر روی دنباله‌دار چوری باشد یا پیش بینی وضع آب و هوای روزهای آینده تفاوتی نمی کند. مساله این است که همه ما به صرف انسان بودن و زندگی در محیط اجتماعی ؛ خواه ناخواه این اطلاعات را دریافت می کنیم و نسبت به تحولات جهان بی تفاوت نیستیم. البته درجه اهمیت این اطلاعات و طبقه بندی آنها بستگی به خودمان دارد. به عبارت دیگر بستگی به میزان توجه محیطی مان یا روحیه جستجوگرانه و نقادانه؛ یا حتی نقش اجتماعی؛ شغل یا مسوولیت مدنی مان.

برای مطالعه ادامه این مطلب به بخش « ادامۀ مطلب» مراجعه فرمایید

عرفان کسرایی

روز بیست و ششم فروردین ؛  در آخرین روزهای سفری کوتاه به ایران؛ در جلسه نقد و بررسی فیلم Interstellar (در میان ستارگان) که در پردیس سینمایی کوروش و با همکاری گروه علمی دانستنیها برگزار شده بود شرکت کردم. زمان به سرعت می گذشت و بزرگترین دغدغه ام لذت بردن از لحظه لحظه ای بود که در کنار دوستان و عزیزان و هموطنانم بودم. هر لحظه از زمان حال؛ به چشم به هم زدنی به گذشته می پیوست. گذشته ای که می دانستم دیگر در دسترس  نخواهد بود و مثل خاکستر هیزم سوخته ای که دود شده دیگر هرگز دوباره به هیزم تبدیل نخواهد شد. قدم زدن در پیاده روهای تهران خاطرات روزهایی را در من زنده می کرد که دیگر نیستند. از قضا موضوع فیلم اینترستلار همان چیزی بود که در این روزهای پایانی ذهنم را درگیر کرده بود. زمان!

مهمترین دغدغه فلسفی ام از سالها پیش مساله مرگ؛ حیات؛ زمان و همچنین ذهن بوده است و تصور می کنم که به صورت کلی تمامی پرسش های فلسفی را می توان به همین چند موضوع تقلیل داد. اما تبیین هیچ یک از اینها بدون فهم زمان ممکن نیست. ما در چنبره زمان اسیریم و حتی وقتی که از زمان صحبت می کنیم یا راجع به زمان فکر می کنیم ؛ باز هم محکوم به زندان زمان هستیم.

 باری! موضوع بسیاری از فیلم های علمی تخیلی ساختن ماشین زمانی است که با آن بتوان در زمان  (به گذشته یا آینده)  سفر کرد.  اگر سفر به گذشته امکان پذیر بود؛ شاید می شد از رخ دادن بسیاری فجایع جلوگیری کرد. مثلا میشد به همین چند هفته پیش برگشت و به خلبان پرواز جرمن وینگز که در کوههای آلپ سقوط کرد گفت که کابین را ترک نکند . میشد به سال های جنگ جهانی اول بازگشت و از زمینه ظهور هیتلر جلوگیری کرد و مانع جنگ جهانی دوم شد. اما فیزیک جهان اجازه سفر به گذشته را به ما نمی دهد و دستیابی به گذشته از دیدگاه ترمودینامیکی غیرممکن است. قانون دوم ترمودینامیک می گوید تمامی رویدادهای انجام پذیر جهان تنها یک جهت دارند. فنجان چای داغ روی میز؛ به صورت خود بخودی سرد می شود. توپ پلاستیکی اگر به حال خود رها شود در سطح شیب دار به پایین قل می خورد. اما عکس این رویداد ممکن نیست و هیچ توپ پلاستیکی به صورت خود به خودی از سربالایی بالا نمی رود. دقیقا به همین دلیل اینکه رویدادهای جهان تنها یک جهت دارند؛ گذشته نیز غیرقابل دسترس است. غیر از قانون دوم ترمودینامیک که مانع سفر به گذشته است؛ یک تناقض یا اصطلاحا پارادوکس منطقی هم در این خصوص وجود دارد. آزمایش ذهنی مشهور در رابطه با این تناقض منطقی این است که فردی با سفر به گذشته؛ پدربزرگ خودش را در حالی که در سن کودکی به سر می برد  به قتل برساند. چنین فردی در واقع نباید وجود داشته باشد در حالیکه وجود دارد....

به ادامه مطلب بروید↓

شماره 127

در واقع سرعت حرکت برق درون سیم ربطی به سرعت حرکت الکترون‌ها ندارد. زیرا سرعت رانش (Drift Velocity) یا سرعت میانگین حرکت الکترون‌ها درون سیم تحت تأثیر میدان الکتریکی چیزی حدود یک میلیمتر در ثانیه است. پس اگر الکترون‌ها این‌قدر کند حرکت می‌کنند، پس چطور امکان دارد که برق به سرعت درون سیم جریان پیدا کند. آن‌چه که با «سرعت برق» حرکت می‌کند خود الکترون‌ها نیستند، بلکه موج الکترومغناطیس است که میان الکترون‌ها حرکت می‌کند و سرعتی نزدیک به سرعت نور دارد. ابعاد سیم (سطح مقطع آن) و ویژگی‌های الکتریکی آن از قبیل مقاومت الکتریکی باعث می‌شوند سرعت حرکت موج الکترومغناطیس تا حدودی تغییر کند. به هرحال بیشتر اوقات سرعت حرکت این موج در سیم‌های معمول الکتریکی چیزی  حدود ۹۰ درصد سرعت نور است، یعنی ۲۷۰.۰۰۰ کیلومتر در ثانیه.

آب معدنی تصفیه و پاک شده، اما کاملا استریل نیست و باکتری‌های موجود در آن می‌توانند به تدریج زیاد شوند و آب را ناسالم کنند، مگر این‌که بطری آب تیره‌رنگ باشد یا در تاریکی نگه‌داری شود. ضمنا ممکن است موادی از بدنه پلاستیکی بطری جدا و در آب حل شوند. البته هرکدام از این اتفاق‌ها زمان بسیار طولانی نیاز دارد که تاریخ انقضای روی بطری خیلی زودتر از آن فرا می‌رسد. بنابراین تاریخ انقضای آب معدنی بیشتر جنبه احتیاط دارد و تاکید بر این‌که آب معدنی همیشه سالم نمی‌ماند.

سکسکه یعنی انقباض تشنجی و شدید ماهیچه‌های تنفسی که با پایین رفتن غیرعادی دیافراگم و بسته شدن دهانه حنجره همراه است. انسداد دهانه حنجره باعث تولید صدای سکسکه می‌شود. این صدا هنگام عمل دم به وجود می‌آید. نکته جالب توجه اینکه در اغلب زبان‌ها، کلمه معادل سکسکه، از صدای طبیعی آن گرفته شده؛ مثل hiccap در زبان انگلیسی یا کلمه سکسکه در فارسی. بیشتر سکسکه‌ها در چند دقیقه تمام می شوند، اما گاهی یک حمله سکسکه‌ای ساعت‌ها طول می کشد. گاهی سکسکه پدیده‌ای دوره‌ای است؛ به این معنا که یک حمله خفیف و کوتاه، زمینه را برای سکسکه‌ای طولانی فراهم می‌کند. علت اصلی این پدیده نامعلوم است ولی احتمالا در نتیجه تحریک ناگهانی مری اتفاق می‌افتد. تناوب طبیعی سکسکه در میان افراد مختلف متفاوت، است و تعداد آن بین دو تا ۶۰ سکسکه در دقیقه تغییر می‌کند.

فلفل از پرمصرف‌‌ترین سبزی‌های جهان است و به عنوان دارو و چاشنی غذا کاربردهای فراوانی دارد. این سبزی آتشین پس از جعفری غنی‌‌ترین منبع ویتامین C به شمار می‌رود. فلفل ۲۵ گونه متعدد دارد که پنج گونه آن مورد استفاده بشر است و خود به ۱۴۰ نوع تقسیم می‌‌شود. شاید بتوان حدس زد که اولین بار هندی‌ها این سبزی را شناختند و از آن استفاده کردند! اما دلیل سوزاننده بودن فلفل چیست؟ مولکولی به نام کاپسایسین  (capsicin) عامل تندی است. این مولکول به قدری قوی است که اگر یک گرم از آن را در یک ظرف ۱۰ لیتری آب حل کنید باز هم تندی خود را دارد. نکته جالب اینجاست که گیرنده این مولکول در سلول‌های چشایی سطح زبان، با گیرنده حس گرما یکسان است، بنابراین سلول‌های چشایی با گرفتن این مولکول، حس داغی را به مغز مخابره می ‌کنند و مغز پیغام «خطر آتش گرفتن» را به دهان ارسال می‌‌کند؛ همین است که با خوردن فلفل احساس سوختگی می‌کنید ولی اثر یا تاولی از این سوختگی باقی نمی‌ماند. جالب‌‌تر آنکه سلول‌های حسی تنها در سطح زبان وجود ندارند و در سطح بدن نیز پخش هستند. به همین دلیل اگر فلفل را دور دهان یا روی پلک چشم بمالید، باز همین احساس را ایجاد می‌کند.